به گزارش «سراج24»، طی چند سال اخیر و با وضع تحریم‌های گسترده و سنگین امریکا علیه ایران، منابع درآمدی ایران و به خصوص صادرات نفت، با مشکلات اساسی و بحران‌زا روبرو شده و حجم بالایی از درآمدهای حاصل از فروش نفت ایران در بانک‌های خارجی، بلوکه شدند.
متاسفانه استقلال و خود کفائی اقتصادی که لازمه استقلال سیاسی است به دلیل وابستگی اقتصاد کشور به خام فروشی خدشه‌دار شده‌است. چنان که مقام معظم رهبری در دیدار با نخبگان با اشاره به کاهش قیمت نفت در روزهای اخیر فرمودند: «نتیجه همین می‌شود که سرنوشت کشور می‌افتد دست آن کسانی که سیاست‌گذاران کلان دنیای نفت و منابع زیر زمینی‌اند».
اما تدبیر مقام معظم رهبری در خصوص خنثی سازی و فرهنگ سازی برای مقابله با این تهدیدات همیشه این تلاش ها را با ناکامی مواجه کرده است. البته باید گفت عبارتی که ایشان در سخنان اخیر خود در جمع نخبگان مطرح نمودند، متأسفانه تا حد زیادی، حکایت اداره اقتصاد کشور بزرگی چون ایران است که هنوز همپای استقلال و ظرفیت های فراوانش به رشد و توسعه و شکوفایی نرسیده است. هنوز با وجود همه قوانین مصوّب، توصیه ها و الزام ها، تصریح کاملاً مشخص در قوانین و اسناد و احکام بالادستی و برنامه های پنجساله، هنوز که هنوز است «در» بر همان پاشنه می چرخد و بیشترین اتکاء بودجه سنواتی متمرکز بر آن است. اگر بخواهیم این عبارت را واکاوی کنیم باید بگوییم امروز کشور علی رغم تمام گفته هایی که مسئولین در دولت های مختلف (سازندگی، اصلاحات، مهرورزی و تدبیر و امید) داشته اند نه تنها از میزان این وابستگی کاهش نیافته است، بلکه هر روز وابسته تر نیز شده ایم.
اتکای بیش از حد بودجه و اقتصاد ایران بر منابع نفتی باعث بروز بیماری هلندی و تبعات ناشی از آن در اقتصاد کشور شده است. بنابراین بر اساس مسایل موجود و مطالعات صورت گرفته رهبر معظم انقلاب خواستار کاهش وابستگی به نفت و اقتصاد تک محصولی در اقتصاد کشور شدند. ایشان در اخرین فرمایش خود در این خصوص از واژه بچه پولدار ملی برای اقتصاد وابسته به نفت کشور استفاده کردند که نشان از عمق مسائل اتفاق افتاده در این مسئله می باشد.
بدون شک در اقتصاد متکی به منابع زیرزمینی، منابع فکری و نیروهای انسانی هدر رفته و ثروت باد آورده مانع احساس نیاز به نخبگان، شناسایی و جذب آنها می‌شود. برای رهایی از اقتصاد وابسته به نفت و حرکت به سمت تولید علم و فناوری و محصولات با ارزش افزوده بالا دو مشکل اساسی پیش روست، یکی مشکل برنامه‌ریزی برای این حرکت است و دیگری شرایط سخت و جهادی که برای دولت، مسئولین و مردم به وجود خواهد آمد.
نفت و منابع زیر زمینی سرمایه کشور است و بدون شک استفاده از خود سرمایه برای امرار معاش، بدون تولید ارزش افزوده و تولید منجر به فقر و از دست رفتن سرمایه می شود. از این رو برنامه ریزی برای رهایی از اقتصاد وابسته به نفت در شرایط «جنگ اقتصادی تمام عیار» باید از اولویت‌های مهم برنامه دولتها باشد.
رهایی از این مشکل وابسته به عزم مسئولین، دولت و مجلس است که شرایط جامعه جهانی و جمهوری اسلامی را درک کرده و قوانین و اسناد بالادستی را به سمت استقلال، تولید ملی و خود کفایی سوق دهند.
با نگاهی به بیانات مقام معظم رهبری در حوزه اقتصاد می توان دریافت که این سخن رهبری در خصوص بچه پولدار ملی یک تعریض به وضعیت فرهنگی اقتصاد کشور است که در سال های گذشته نه تنها از وابستگی آن به نفت کاهش نیافته است، بلکه این مقدار در بعضی سال ها افزایش نیز داشته است. بودجه کشور که برنامه یک ساله اقتصاد کشور است، نشاندهنده میزان وابستگی به نفت است. وابستگی بودجه‌ی عمومی به منابع نفتی در سال 1379، در حدود 68 درصد بود. این مقدار به تدریج کاهش یافت و در سال 1383 به پایین‌ترین رقم در بازه‌ی زمانی 1379 تا 1389، یعنی 43.3 درصد رسید. از سال 1384 وابستگی بودجه به نفت افزایش یافت؛ به گونه‌ای که در سال 1385، به بالاترین میزان خود (69.6 درصد) رسید. این نسبت در سال 1389 حدود 51.8 درصد بود و در قانون بودجه‌ی سال 91 حدود 50 درصد است. البته باید تأکید کنیم که اگرچهدرصد وابستگی در سال های اخیر کم شده اما حجم وابستگی بسیار بالا است و این خود نگران‌کننده است به طوری که حجم وابستگی به نفت در سال های اخیر به حدود 700 هزار میلیارد ریال رسیده یعنی حدود 10 برابر شده است.
به عبارت دیگر، فرهنگی که در اکثریت فرزندان ثروتمندان جامعه وجود دارد که چون به ثروت پدر متکی هستند، دغدغه چندانی در جهت تلاش و زحمت برای رسیدن به درآمد پیدا نمی‌کنند و به همین اعتبار، انگیزه کمتری هم برای تحمل سختی و رنج دارند. اقتصاد ایران در سال های گذشته نشان داده است که هرگاه دولت در پی افزایش مالیات ها و یا بهبود روشهای مالیات ستانی بوده است، برخی با این ادعا که کشوری که نفت دارد، چه نیازی به پرداخت مالیات دارد، در صدد تضعیف آن بوده اند.
یکی دیگر از ضعف هایی که فرهنگ کشور ما دارد، مربوط به ان است که از ابتدایی که فرد وارد تحصیل در مدرسه می شود، می اموزد که ایران کشوری با منابع زیرزمینی فراوان، دارای نفت، دارای منابع مالی فراوان که ناشی از فروش نفت است که این نوع اموزش سبب می شود افراد در بزرگسالی مانند بچه پولداری باشند که برای گسترش اقتصاد ملی تلاشی نمی کنند. ژاپنی ها همان کلاس اول دبستان، در درس اول جغرافیا، نقشه ژاپن را می گذارند جلوی بچه ها و می گویند: "ببینید این ژاپن کوچولوی ماست، ببینید ژاپن ما نفت ندارد، گاز ندارد، معدن ندارد، زمینش محدود است و جمعیتش زیاد و ... لیست نداشته ها را به بچه ها گوشزد می کنند تا انها بدانند تنها با تلاش است که می توانند موفق شوند.
در سخنان رهبری جمله‌ای کلیدی وجود دارد که می توان آنرا دلیل اصلی بسیاری از عقب افتادگی‌ها دانست. ایشان می فرمایند: "ایران به جای تکیه بر درآمدهای نفتی و منابع زیرزمینی باید با اتکاء به نیروی درونی و ذخایر روزمینی یعنی هوش و استعداد جوانان و تولید علم و دانش اداره شود. ساده شده‌ی سخن، این است که نخبگان و شایستگان و نیروی انسانی کشور هستند که باید سرمایه کشور به حساب آیند. آنها باید علم تولید کنند، در تولید و صنعت و کشاورزی کشور هم از این علم و توان و استعداد استفاده شود و در نتیجه به تولید ثروت بینجامد اما همه مشکل این است که به این سرمایه‌ها به عنوان ثروت نگاه نمی‌شود" (1).
بچه پولداری ملی یعنی اینکه سرمایه‌‌هایمان را که نیروی انسانی نخبه و یا به تعبیر دیگر سرمایه انسانی و فکری است، نادیده بگیریم و یا کاری کنیم که جلای وطن کنند و مدیران و مسئولینی را به کار بگماریم و آنان را به مقام و منزلت برسانیم و بر مقدرات مالی و اقتصادی و علمی کشور مسلط کنیم که جز با پول نفت توانی برای اداره کشور نداشته باشند و راه تولید علم و ثروت را ندانند.
1- 30/7/93- دیدار نخبگان جوان دانشگاهها و برگزیدگان المپیادها و جشنواره های جهانی و داخلی با رهبر معظم انقلاب
